Is het onderbewustzijn echt zo slim?

Als mindcoach werk ik vaak met dat deel van de geest wat we doorgaans het onderbewustzijn, onderbewuste of onbewuste noemen.

Bovenstaande termen worden door verschillende mensen op verschillende manieren gebruikt. Ik gebruik doorgaans het woord “onderbewustzijn” voor al die processen die net onder de grens van het bewuste denken liggen. Aangezien deze informatie helemaal niet zo ontoegankelijk is en het vrij gemakkelijk is om deze te raadplegen, prefereer ik het woord “onderbewust” boven “onbewust”.

Het onbewuste zie ik als bepaalde delen van de menselijke geest die te allen tijde onbewust zijn, ofwel processen die we nooit direct kunnen gadeslaan, bijvoorbeeld bepaalde lichaamsfuncties zoals je hartslag, spijsvertering en misschien zelfs de werking van je cellen.

Gedrag wordt in de basis onderbewust aangestuurd. We kiezen meestal niet bewust onze mimiek of lichaamstaal. Ook onze emoties komen en gaan zonder dat het bewuste denken voor deze kiest en deze genereert. Deze processen zijn in principe allemaal automatisch.

Het lijkt erop dat de meeste psychologen en therapeuten het er over eens zijn dat het onderbewustzijn een veel groter en machtiger deel is van de mens, dan het bewuste denken. Gedragingen zijn zo complex dat het onmogelijk is om deze op een bewust en rationeel niveau aan te sturen.

Vaak wordt het onderbewustzijn gezien als die fantastische computer die elke ervaring die jij ooit hebt gehad tot in het kleinste detail opslaat. Een computer die miljoenen stukjes informatie per seconde kan verwerken en die duizenden processen tegelijk kan uitvoeren.

Er wordt veel over het onderbewustzijn geschreven en natuurlijk heb ook ik als coach en hypnotherapeut de verschillende werkingen, ideeën en filosofieën bestudeerd. Toch wil ik ook graag naar het onderbewustzijn kijken met een onbevooroordeelde blik en direct zien en ervaren hoe het onderbewustzijn werkt. Bij mijzelf, maar ook bij mijn cliënten.

Is het onderbewustzijn slim?

Als dat onderbewustzijn zo groot en bijzonder is, wat het naar mijn idee ook daadwerkelijk is, is het dan ook heel erg slim?

Als dit onderbewustzijn alles om je heen gadeslaat, miljoenen stukjes informatie kan opnemen… Waarom stoot je dan wel eens je hoofd?

Je zou toch verwachten dat dit onderbewuste observatievermogen die balk aan het plafond vanuit de periferie waarneemt, toch? En aangezien het beschermen van het fysieke lichaam een belangrijke taak van het onderbewustzijn is en het daarom ook je “fight or flight”-mechanisme aanstuurt, hoe kan het dan gebeuren dat je je hoofd stoot? En soms ook meerdere malen aan hetzelfde ding! (Met mijn lengte wil je wel eens een lamp raken :-).)

Het onderbewustzijn kan op een bepaalde manier herinneringen tot in de kleinste details opslaan, zodat we deze jaren later, al dan niet met de hulp van hypnose, terug kunnen halen. Maar die balk of lamp aan het plafond is het ineens totaal vergeten. Boem!!! Dan ga je je toch afvragen: is dat onderbewustzijn nou toch niet zo scherp en actief als wordt aangenomen of doet het dat expres?!

Ik heb het antwoord niet, maar dat zijn wel de dingen waaraan je kan aflezen dat het onderbewustzijn lang niet alwetend en altijd oplettend is.

De macht van het onderbewustzijn

Het onderbewustzijn is machtig. Machtiger en krachtiger dan het bewuste denken. Het wint het altijd als deze het moet opnemen tegen wilskracht.

Ook zijn er vaak tegengestelde ideeën tussen het bewuste en het onderbewuste denken. Zo kan het onderbewustzijn dingen beangstigend vinden (bijvoorbeeld een spin) tot heftige paniekaanvallen aan toe, terwijl het bewuste rationele denken weet dat een huisspinnetje geen gevaar vormt. Meestal wint in zo’n geval het onderbewustzijn.

Maar als het onderbewustzijn dat huisspinnetje zo eng vindt, hoe slim is het onderbewustzijn dan eigenlijk? Als het onderbewustzijn dat vliegtuig niet in durft, hoe exact is de risicoanalyse dan van dat zogenaamd zo machtige onderbewustzijn?

Het onderbewustzijn doet dingen met een agenda. Het heeft belangen en interesses. Maar het lijkt daar bijzonder rigoureus in te zijn. Neem een klassieke hypnotherapeutische anekdote die je zo nu en dan wel eens hoort langskomen: Een vrouw is in haar jonge jaren lastig gevallen of misbruikt waardoor haar onderbewustzijn besluit dat het een goed idee is om mannelijke aandacht te vermijden en te ontmoedigen. Het onderbewustzijn stuurt daarop aan op een extreem overgewicht om minder aantrekkelijk te zijn, wat molest in de toekomst zou moeten voorkomen.

Dit is natuurlijk een belachelijke oplossing! Het onderbewustzijn lijkt in die optiek een olifant in een glazen huis. Een olifant met een behoorlijke plaat voor z’n kop!

Dus zo snugger en alwetend is het onderbewustzijn zeker niet. Sterker nog, veel van wat het doet is ronduit onhandig en uiteindelijk pijnlijk voor ons bewuste zijn.

Tegenstellingen tussen het bewuste en onderbewuste denken

De problemen waarvoor mensen mij opzoeken komen vaak voort uit de verschillende agenda’s en prioriteiten van het bewuste denken tegenover het onderbewustzijn. Zo is er vaak een wens of doel wat maar niet gecreëerd kan worden omdat het onderbewustzijn deze verandering niet zomaar toelaat. Een aantal voorbeelden:

• Iemand wil graag verre reizen maken, maar durft het vliegtuig niet in.
• Iemand wil zich vrij kunnen verplaatsen maar durft de snelweg niet meer op te rijden.
• Iemand wil graag afvallen, maar het onderbewustzijn saboteert de boel telkens weer.
• Iemand wil graag stoppen met roken, maar het onderbewustzijn vindt het toch telkens een goed idee om een sigaret op te steken.

Vanuit mijn ervaring als mens en als NLP & Hypnose Coach is het mijn veronderstelling dat het onderbewustzijn verantwoordelijk is voor minimaal 95% van ons gedrag, overtuigingen, associaties en daarmee ook onze gevoelens en emoties. Niet al dat gedrag is slim, handig, effectief of “volwassen”.

Onderbewuste volwassenheid

Kleine kinderen kunnen blèren en zeuren als ze hun zin niet krijgen. Ze doen soms alsof iets het einde van de wereld betekent. Maar “volwassenen” zie je vaak genoeg hetzelfde doen! Terwijl een rationele en pragmatische benadering zou zeggen dat het echt geen goede reden is om een scène te maken, je op te winden, om te zeuren of om te klagen.

Je ziet kinderen een bepaalde strategie ontwikkelen om aandacht en liefde te krijgen. Je ziet ze strategieën toepassen om aansluiting te vinden bij hun omgeving en om geaccepteerd te worden. Het ene kind doet dat door slim te doen, het andere kind door lief en schattig te zijn, en weer een ander kind doet het door zielig te doen.

Allemaal ontwikkelen we bepaalde strategieën om te overleven in de complexe wereld waarin we geboren zijn. En gek genoeg, jaren later passen we diezelfde strategieën vaak nog steeds toe, ook al zijn we dan geen kind meer. Soms slaan we de plank dus ook volledig mis.

Als zielig zijn en problemen hebben iemands strategie is om in contact te komen met de wereld, om dus op deze manier acceptatie en aansluiting te vinden, zal het onderbewustzijn deze problematiek voortdurend willen creëren, omdat het anders vreest alleen te zijn.

Kijk eens om je heen naar hoe andere mensen dat doen. Maar werp ook een eerlijke blik op jezelf en zie hoe ons onderbewustzijn soms hele onpraktische en kinderachtige dingen doet. We doen het allemaal in meer of mindere mate en op bepaalde momenten.

Dus wat moeten we dan met dat onderbewustzijn? Het stuurt 95% van ons functioneren aan en het is verantwoordelijk voor hoe we ons voelen en wat we uiteindelijk bewust meemaken. Maar het is niet altijd even snugger, heeft soms een plaat voor z’n kop en gedraagt zich soms als een klein kind!

De kern van persoonlijke ontwikkeling

Het is duidelijk dat het onderbewustzijn moet groeien, moet leren, moet ontwikkelen. Strategieën die als kind hebben gewerkt moeten worden herzien. Strategieën die hebben gewerkt in noodsituaties moeten worden herzien voor rustige tijden.

De tijden en de omgeving veranderen, en daarom zal ook ons gedrag zich dus moeten aanpassen aan deze veranderingen. Aangezien gedrag onderbewust wordt aangestuurd, zullen de veranderingen dus ook in dat onderbewustzijn moeten plaatsvinden.

In een bepaald opzicht lijkt ons onderbewustzijn zich te gedragen als een kind van ergens tussen de 4 en 12 jaar. Mijn werk als NLP & Hypnose Coach bestaat onder andere uit het helpen van mijn cliënten om oude onderbewuste strategieën, die misschien vroeger eens hebben gewerkt maar nu niet meer, te updaten, te herzien, te laten groeien, te laten ontwikkelen of los te laten.

Gek genoeg wordt de gerichte ontwikkeling van het onderbewustzijn nauwelijks onderwezen in onze scholen en universiteiten. Het onderbewustzijn wordt door de maatschappij voornamelijk geïndoctrineerd en het wordt tot van alles gedwongen. Maar echte ontwikkeling, daar ontbreekt het vaak aan.

Veel van onze moderne maatschappij is enkel gericht op het bewuste denken. De wereld wil je maar al te graag vertellen hoe je zou moeten zijn, wat je zou moeten geloven en hoe je je moet gedragen. Ons eigen bewuste denken heeft er zelf ook allerlei fantastische ideeën over! Maar hoe je dit daadwerkelijk voor elkaar moet krijgen wordt je vaak niet verteld.

Hoe verander je automatisch onderbewust aangestuurd gedrag? Hoe verander je een diepliggende overtuiging? Hoe verander je automatische associaties? Deze zijn uiteindelijk verantwoordelijk voor je gedrag, hoe je je voelt, de dingen die je doet en daarom ook de resultaten die je in je leven behaalt.

De samenwerking tussen bewust en onderbewust denken

In mijn praktijk werken we eraan om een gezonde en vriendelijke samenwerking te creëren tussen het onderbewustzijn en het bewuste denken. De communicatie tussen die twee kan namelijk veel beter.  Zo kan het bewuste denken de immense firepower en resources van het onderbewustzijn beter benutten. Tegelijkertijd kan het onderbewustzijn leren en groeien met hulp van het bewuste denken, wat vaak meer exacte en rationele informatie heeft over de wereld.

Persoonlijke ontwikkeling is uiteindelijk de ontwikkeling van het onderbewustzijn.

Volwassen worden is de persoonlijke ontwikkeling van het onderbewustzijn.

Het oplossen van innerlijke wroeging, problemen en tegenstellingen zijn de persoonlijke ontwikkeling van het onderbewustzijn.

Dit is ook de reden waarom ik heb gekozen voor de term “Mind Coach“ en niet voor “Therapeut”. Al doe ik in de dagelijkse praktijk veel hypnotherapeutische interventies en zal ik soms ook een klassieke hypnotherapeutische benadering kiezen om een probleem op te lossen, ik denk niet in stoornissen, fouten, diagnoses en gebreken.

Het leven is complex en niet altijd een pretje. We hebben allemaal op een bepaalde manier wel een klap van de molen gekregen: pijnlijke ervaringen, gebroken harten, teleurstellingen, angst en onzekerheid… wie kent het niet!

Ik denk niet dat mensen kapot zijn, dat er iets ontbreekt, of dat er een stoornis is. Het is simpelweg een gebied waar ontwikkeld moet worden, waar nieuwe dingen geleerd en geïntegreerd moeten worden om zo de dingen in de toekomst fijner en beter te kunnen doen en te beleven.

Neem gerust contact op als je daarbij wat hulp kunt gebruiken!